Büyük Selçuklu Devleti (1037-1157) Sultanı Alparslan’ın (1029-1072) 1071 yılında kazandığı Malazgirt Muharebesi’nden sonra Anadolu’nun Türkleşmesine katkı sağlayan komutanlarından olan ve Anadolu’da kurulan ilk Türk devleti olan Danişmentliler’in (1080-1178) kurucusu Danişment Ahmed Gazi’nin (ö.1084) soyundan gelen Kalem Bey (Kalem Şah/Alem Şah-1250-1307) oğlu Karesi Bey (Kara İsa-ö.1330), Germiyanlılar’a (1278-1428) bağlı ordu komutanı olarak bugünkü Balıkesir ili çevresi Marmara ve Adalar (Ege) Denizi kıyılarını fethederek bölgenin Türkleşmesini sağlayan önemli şahsiyettir.
Arap kaynaklarında “Memleket-i Akirus” diye anılan Karesi Beyliği, Romalı tarihçi Nikiforos Grigoras’un (1295-1360) Historai Romae I (Roma Tarihi I) kitabında Lidya ve Eolya’dan başlayarak Helespont (Çanakkale) ile sınırlanan Misya topraklarına Kalames (Kalem) ve onun oğlu Karasis (Karesi) hüküm sürdüğünü yazmıştır. Anadolu Selçuklu Devleti’ne (1077-1308) bağlı bir uç beylik olarak yaşayan Karesi Beyliği, Moğol İstilası nedeniyle siyasi egemenliğini yitirdiği dönem içerisinde 1299 yılında bağımsız bir devlet olarak siyasi hayatını sürdürmüştür. Karesi Bey’in ölümünden sonra kardeşler arasında yaşanan taht mücadelesinden sonra 1361 yılında Orhan Bey (1281-1362) döneminde Karesi, Osmanlı topraklarına bağlanmıştır. Orhan Bey’in oğlu Süleyman Paşa (1316-1357) ilk Karesi valisi olarak atanarak, Osmanlı Devleti’nin Rumeli topraklarına geçişinde kilit rol oynamıştır. Karesi, I. Murat (1326-1389) döneminde kısa süreliğine de olsa “Şehzade Sancağı” olmuş ve Yıldırım Beyazıd’ın (1360-1403) 1402 yılında Ankara Savaşı’ndan sonra yaşanılan Fetret Devri’nde (1402-1413) oğlu İsa Çelebi (1380-1406) Karesi ve Bursa topraklarında hüküm sürmüştür. Diğer kardeş Çelebi Mehmet (1386-1421) her iki şehri de almış ve kardeş arasındaki mücadeleyi sonlandırarak Osmanlı Devleti’nin tek hükümdarı olmuştur.
Anadolu’nun Türkleşmesinden sonra kurulan hanedanlıklar ile bu hanedan üyelerine ait birçok türbe Anadolu’nun farklı coğrafyalarını süslemektedirler. 622 yıllık Osmanlı hakimiyeti altında Anadolu’nun özellikle Şehzade Sancaklığı yapmış vilayetlerinde hanedanın erkek üyeleri gibi birçok Hanım Sultanlarına ait türbeler de bulunmaktadır. Bunlardan bir tanesi bugün Balıkesir (Karesi) ili sınırları içerisinde yer alan Halalca ve Ovaköy kırsal mahalleleri arasında bulunan Osmanlı Sultanı I. Mehmet’in kızı, Sultan II. Murat’ın (1404-1451) kız kardeşi ve II. Mehmet (1432-1481) yani Fatih Sultan Mehmet’in halası Fatma Sultan’a (d.1409) ait türbedir. Fatma Sultan, Osmanlı devlet adamı ve önemli şahsiyet olan Zağnos (Zağanos) Mehmet Paşa’nın (ö.1462) eşidir. Lalalık ve vezirlik yapan Zağnos Paşa, Fatma Sultan ile evliliği nedeniyle ayriyeten saraya damat olmuştur. Karesi Sancağında valilik yapan Zağnos Paşa 1462 yılında bu şehirde kendi adına yaptırdığı caminin avlusundaki türbe de yatmaktadır.
Fatma Sultan Türbesi ilk dönem Osmanlı Hanedan mensuplarına ait türbeler gibi son derece sade ve mütevazi ölçülere sahip yapıdır. Kitabesi bulunmayan türbenin inşasında Roma (Bizans) Dönemine ait devşirme taşlarında kullanıldığı görülmektedir. Türbenin içerisinde iki mezar sandukası bulunmakta olup, Fatma Sultan’dan başka kızı Sitti Hatun’a ait mezar yer almaktadır.
Ser’iyye sicilleri ve son dönem yapılan araştırmalar da Fatih Sultan Mehmet’in 1459 yılında yayınladığı ferman ile Fatma Sultan’ın Çelebi Mehmet’in kızı ve Sultan II. Murat’ın kız kardeşi ve Fatih Sultan Mehmet’in halası olduğu kesinlik kazanmıştır. Belge ve kaynaklardan öğrenildiği üzere türbenin yakınlarında bugünkü isimleriyle Balıklı ve Yakupköy kırsal mahallelerini Sultan II. Murat, kız kardeşi Fatma Sultan’a mülk olarak vermiş olup, ondan da kızı Sitti Hatun’a evlatlık vakfı olarak geçmiştir. Bu sebeptendir ki Fatma Sultan ve kızı Sitti Hatun ölümlerinden sonra mülkleri olan arazi içerisine gömüldükleri ve sonrasında da türbe inşa edildiği yönündedir.
Define acıları tarafından ve yıllar içerisinde harabeye dönen türbe Balıkesir Valiliği’nin desteği ile Balıkesir Büyük Şehir Belediyesi tarafından restorasyonu gerçekleştirilerek çevresindeki alan kamulaştırılarak mescit ve abdesthane inşa edilmiştir. Restorasyon sırasında arkeolojik buluntulara rastlanılarak, türbe içerisinde sergilenmektedir.
Haber: Yasin İlkdoğdu
